ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİ NASIL GELİŞİR? – AÇI OKULLARI REHBERLİK SERVİSİ

Kimse bu dünyaya
bağımsız,kendinden sorumlu olarak gelmez; ancak gelişimle bu yeteneklere sahip
olabiliriz. Hepimiz geliştikçe hayatla baş etme kabiliyetimiz de artar, üzerimize
düşen sorumlulukların farkına daha kolay varır ve bunları taşımayı daha rahat
öğreniriz.Kendi sorumluluklarımızı taşımayı öğrendikçe de gelişiriz. Burada
karşılıklı bir ilişki söz konusudur.

“Ben bunu yapabilirim!” demek ve bunu keşfetmek, kuşkusuz çocukluğun en
büyük zevklerinden biridir. Çocuğun görev duygusuyla değil de gelişmesinin ve
olgunlaşmasının bir sonucu olarak, bir takım işler başardığının anne ve babası
tarafından ona hissettirilmesi çocuğu mutlu kılacaktır. Kendine güveni artan
çocuk sevinç çığlıkları atar, “Ayakkabılarımı bağlayabiliyorum!” “Masayı
toplamaya yardım edebilirim!” Bu örnekler bize gelişim sürecinde “yetenekler”in
“sorumluluk alma” ile ne kadar bağlantılı olduğunu gösteriyor. Bu tecrübeler
çocuğa büyük bir zevk, mutluluk ve onur verir, ancak çocuğun gelişmeye devam
etmesi için çaba göstermesi zorunludur.

Çocuklar geliştikçe,isteği aileleri tarafından yapılır, tüm kararlar yine
onlar tarafından alınırsa, çocuklara hiç bir sorumluluk yüklenmez ve onlardan
hiçbir şey beklenmezse, burada bir tehlike var demektir. Çünkü böyle bir tutum
çocukların diğer insanlara bağımlı olarak yetişmesine neden olacaktır. Başka
bir deyişle, birey olma duygusunu yeterince tadamayan, yaşlarının gerektirdiği
yeteneklere sahip olmaktan yoksun ve tabii ki sorumluluk almaktan kaçan
çocukların yetişmesine sebep olacaktır. Çocuklardan çok fazla şey beklenmesi de
doğru değildir. Kapasitelerini aşan istekler, çocuğu pasif olmaya
iter. Yenilgi ve yetersizlik hisleriyle boğuşan çocuk, hiç bir zaman birey
olmayı öğrenemeyecek ve sorumluluk almaya cesaret edemeyecektir.

Aileler çocuktaki yetenekleri ve sorumluluk alma duygusunu besleyecek fırsatlar
oluşturup “İtaat etme” yerine “birlikte çalışma” önem verilmesi gereken bir
değer olarak vurgulanmalı, çocuk düşünmeye zorlanmalıdır. Olaylarla sonuçları
arasındaki sebep – sonuç ilişkileri çocuğa öğretilmeli, aileler içinde sağlıklı
bir insanın gelişebileceği güvenli bir çevre sağlanmalıdır. Çocuklar kabul
gördükleri bu çevrede birbirlerine güvenmeyi ve saygı duymayı daha rahat
öğrenirler

Aileler ayrıca çocuklarına her konuda yaşlarına uygun seçenekler ve
sorumluluklar sunmalıdır. Mesela çocuğa ev işlerinin yürümesine katkıda
bulunabileceği sorumluluklar verilebilir; masayı temizlemek, çöpü apartman
görevlisine vermek, odasını toplamak gibi. Böylece çocuk ailenin bir üyesi
olarak kendini önemli hisseder. Çocuk başarılarından dolayı kutlanmalı,
sorumluluk aldığında övülmelidir. Anne-baba çocuğunun yeteneklerine ve
değerlerine inanmalıdır.

Sorumluluk alma, özerklik (birey olma) ve olgunlaşma ancak ve ancak değer
olarak kabul edildiğinde ve amaç olarak seçildiğinde gerçekleşebilir.

Çocuğunuzun sorumluluklarını belirlemesine
yardımcı olabilir, sorumlulukları üzerine konuşabilirsiniz. Çocuğunuza hangi
işlerden sorumlu olacağına karar vermesi için fırsat verin.

Belirlenen sorumlulukları beraber listeleyip
ve herkesin görebileceği bir yere asabilirsiniz, çocuğunuz arzu ederse kendi
sorumluluklarının resmini yapabilir. Çocuğunuz kaç yaşında olursa olsun, ona her
zaman bir işi nasıl yapacağını adım adım anlatın. Bu dersleri zaman zaman
tekrarlamaya hazır olun.

Çocuğunuzun her yardımcı oluşunda olumlu geri bildirim verin. Amacın;bu işlerle çocuğunuza kendini gösterme ve bir iş
başarma gururunu yaşama fırsatı verme olduğunu bilin.

İşler sizin istediğiniz kadar iyi
yapılmadığında üzülmeyin. Çocuğunuzun denediği için gurur duyması ve tekrar
deneme cesaretini taşıması da önemlidir.

Çocuğunuzu dinleyin. Eğer işlerini yapmakta
güçlük çekiyorsa,sebebini bulun ve onun bu problemi çözmesi için
yardım edin.

Her hafta sonu “sorumluluklarımız” toplantısı
yapabilir, toplantıda yerine getiremediğiniz ve getirdiğiniz sorumluluklar
üzerine konuşabilirsiniz.