Akıl mihenk taşıdır insanda, onu insan yapar ve insan en çok aklını sever. “Deli bile aklını sever ve akıllıyım diyene deli der” derdi babam.
Babamın söylediği bu laftan hareket ederek aklı tam ortaya oturttuğumuz bir tabloda onun dört ayrı yönünde dört farklı akıl türü oluşur. Bunlar; Akla uygunluk, Akıl dışılık, Akıl üstülük ve Akıl altılıktır.
*Akla uygunluk; yani bir oluş ya da gelişimin aklın kabullenebileceği şekilde makul olma durumunu ifade eder. Akla uygunluk aslında aklın asla reddedemeyeceği şeylerin tamamıdır. Örneğin; “2 sayısı 4 den küçüktür” ya da “yerler yağmur yağdığı için ıslanmıştır” önermeleri akla uygunluğu gösterir.
* Akla Karşılık (Akıl Dışılık) durumu ise bir oluş ya da gelişimin aklın kabullenemeyeceği şekilde olması ya da makul olmama durumunu ifade eder. Akıl dışılık aslında aklın asla kabul edemeyeceği şeylerin tamamıdır. Örneğin; “4 sayısı 2 den küçüktür” ya da “yerler ıslandığı için yağmur yağmıştır” önermeleri akıl dışılığı gösterir.
*Akıl üstü durum ise varlığı ya da oluşu aklın idrak sınırını aşan ve yokluğunun ispatı varlığınınkinden zor olmanın insan tarafından kavrayamadığı duruma tekabül eder.
Bu durumu oluşturan şeylerin genelde maddi bir karşılığı olması beklenemez ya da maddi şeylere tevdi edilemez. Daha çok manevi, ruhsal veya psikolojik tecrübe ile idraki mümkün olan şeylerdir. Bunun için eskiler; “Men lem yezük, la yedri” yani “tatmayan bilmez” demişlerdir.
*Akıl altı ise insan olma melekelerinin terk edildiği durum olup insanı erdemden tamamen uzaklaştıran bir haldir. Bu hal içinde, öfkeyi, nefreti, haseti, husumeti, kıskançlığı, gıybeti, yalanı, karşıdakine zarar vermeyi, iftirayı yani kısacası erdemsizliği emreder ve insanı insan kümesinin dışında olan hayvan alemine ve hatta onun da altına iter.
Yeni eğitim ve öğretim sezonunda bu milletin çocuklarına verilecek eğitim Türkçe, sosyal, matematik ve fen de akla uygunluk ve akıl dışılık esası üzerinden olacaktır.
Sınavlar bunu gerektirdiği için Veli ve öğrenciler de bunu çok sorgulamayacaklardır. Oysa aklın çepeçevre eğitimi bunlara akıl üstü (sanat) ve akıl altı (erden yoksunluğu) kavramlarının eğitimiyle mümkündür. Yoksa duygusuz ve ahlaksız toplumsal düzen herkesin canını yakar.
Bu duygularla yeni eğitim ve öğretim yılının milletimize hayırlar getirmesini yüce Allah’tan diliyorum. Vesselam